یادگیری: یادگیری عبارت است از تغییر رفتار آموزشی و پرورشی مطلوب در یادگیرندگان بازده هر نظام آموزشی و پرورشی بر اساس میزان این تغییر رفتار یا تغییرات رفتار محاسبه و مورد ارزشیابی قرار می گیرد.
نکته : یادگیری مهم تر از یاد دادن است. زیرا یادگیری هدف است و یاد دادن راه رسیدن به هدف.
تعریف نگیزش: انگیزش ناشی از میل و نیاز درونی در آدمی است
تعریف انگیزه: انگیزه عامل بیرونی است، که انرژی درونی را آزاد می کند و به کار می اندازد
رابطه انگیزه و انگیزش: انگیزش را می توان همانند یک واکنش شیمیایی انرژی زا دانست، که برای انجام دادن آن انرژی اولیه(انگیزه) ضرورت دارد.
چگونه می توان تمام انگیزه های درونی را برای یک تدریس موفقیت آمیز به کار برد.
دو اصل کلیدی برای بروز انگیزش به منظور یادگیری عبارتند از:
1- سامان دادن زمینه ها
2- شناخت ماهیت یادگیرندگان
اصول یادگیری:
اصول یادگیری راهنمای روشهایی است که یادگیری افراد از طریق آن اصول کارآمدتر است.این اصول عبارتند از:
1- مشارکت
2- تکرار
3- تناسب
4- انتقال
5- بازخورد
نظریه های یادگیری:
1- نظریه یادگیری رفتاری
2- نظریه یادگیری اجتماعی
3- نظریه شناختی
- نظریه یادگیری رفتاری: بر اساس این نظریه، تجربه یعنی آموزش و خطا اساس یادگیری است.
مفهوم اصلی در این نظریه همان نظریه تقویت است به این معنی که رفتار تقویت شده نوعی رفتار شرطی است به این صورت که وقتی فرد برای مساله بخصوصی پاسخ رفتار صحیح را آموخت از آن پس در هر بار برخورد با آن مساله بدون تأمل و اندیشه همان پاسخ را می دهد.
بر اساس این نظریه برنامه های آموزشی در صورتی مفید است که میزان آزمایش و خطا را کاهش دهد به همین منظور باید به نکات زیر توجه کرده.
1- برنامه های آموزشی به بخشها و اجزای کوچکتر تقسیم نمود.
2- آموزش نباید به ارائه مجموعه ای از نظریات انتزاعی منحصر شود
3- باید به فردی که آموزش می بیند فرصت داده شود تا مهارتهایی را که می آموزد تمرین کند.
4- فرد باید آنقدر مهارتهایی را که آموخته تکرار کند تا تغییر رفتاری ناشی از آن بصورت دائمی و همیشگی در آید.
- نظریه یادگیری اجتماعی: بر اساس این نظریه، این فرضیه مطرح می شود که یادگیری ناشی از تعامل و اثر گذاری متقابل و دائم میان فرد و محیط اجتماع است.
- نظریه شناختی(گشتالت): اساس این نظریه را قانون تعادل روانی تشکیل می دهد بنابراین قانون هر انسانی در تلاش است تا کل وجود او از نظامی متعادل و پایدار برخوردار باشد.
بر اساس این نظریه، یادگیری فرایندی است که باعث فروپاشیدگی متعادل فعلی فرد می شود و او می کوشد تا به یک تعادل روانی، تازه دست یابد.
- عوامل موثر در یادگیری:
1- رشد
2- آموزش
3- حواس
4- انگیزه
5- مغز
الگوهای یاددهی و یادگیری مبتنی به راهبردهای ساخت گرایی:
سازنده گرایی نوعی رویکرد در فرآیند یاددهی-یادگیری و مبتنی بر یک چارچوب موضوعی است که در آن شناخت یا درک حاصل از ساختهای ذهنی است به عبارت دیگر آموزش یادگیرندگان از طریق پیوند و ترکیب اطلاعات قبلی یاد می گیرد.
بر اساس این نظریه این نوع آموزش بر 12 اصل متکی است:
1- مغز مشابه یک پردازنده عمل می کند.
2- فرایند یادگیری کل فیزیولوژی را درگیر می کند.
3- جستجو و کاوش برای یافتن معنا، فطری و ذاتی است.
4- کشف معنا از طریق طراحی یک الگو اتفاق می افتد.
5- احساسات و عواطف به منظور طراحی و ارائه یک الگو سرنوشت ساز و حیاتی اند.
6- سیستم عصبی اطلاعات جزئی و کلی را در یک جا و بطور همزمان پردازش می کند.
7- یادگیری مستلزم تمرکز، توجه و دقت و بینش و ادراک محیطی است.
8- یادگیری همواره شامل پردازش های آگاهانه و غیر آگاهانه است.
9- حداقل دو نوع حافظه متفاوت وجود دارد. یکی نظام حافظه تجسمی و انتزاعی و دیگر مجموعه ای از نظامهای حافظه ای مربوط به یادگیری حفظی و طوطی وار.
10- زمانی که حقایق و مهارتها بطور طبیعی در حافظه تجسمی و انتزاعی جای می گیرند ما به بهترین وجه هم درک می کنیم و هم به خاطر می آوریم.
11- یادگیری از طریق چالش(تکاپو)تقویت و به واسطه تهدید و ترساندن بازداشته می شود.
12- هر سیستم عصبی یا مغزی بی نظیر و منحصر به فرد است.
عوامل آموزشی: جریان آموزش یا فرایند تدریس-یادگیری به 3 عامل بستگی دارد.
1- محتوا برنامه درسی
2- دریافت کننده(یادگیرندگان)
3- انتقال دهنده(رسانه، معلم)
تعریف طراحی آموزشی: طراحی آموزشی پیش بینی روشها و فرایندهای تدریس- یادگیری و سازمان دهی مواد آموزشی در شرایط خاص به منظور رسیدن به نتایج یادگیری به نحو موثر
مهمترین وظیفه آن، نحوه تعیین و انتخاب و سازمان دهی وسایل و مواد آموزشی و تعیین نقش هر یک از عوامل آموزشی است.
فناوری های نو در آموزش:
- فناوری آموزشی رویکردی سیستمی به فرایندهای تدریس- یادگیری است که در آن از یافته های علوم محض در قالب اصول و راه بردهایی برای کاربرد و عمل استفاده می شود.
واژه فناوری(تکنولوژی) نزد افراد با زمینه اجتماعی، تحصیلی، دانش، تجربه و میزان دوری و نزدیکی به موضوع مورد بحث معانی گوناگون و گاه متضادی پیدا می کند.
- تعریف فناوری: فناوری، گونه ای عمل کرد نظام دار است که در آن از یافته های علوم محض در قالب اصول، قواعد وروشهایی برای کاربرد و عمل استفاده می شود. به عبارتی فناوری آموزشی در بردارنده اصول، قواعد وروشهایی است برای اجرای برنامه های آموزشی و یادگیری که قبل از هر چیز بر یافته های علوم محض مانند شناخت شناسی یا علم معرفت، روان شناسی تکوینی روانشناسی دیگری، جامعه شناسی ،علوم تربیتی، نظریه سیستم ها و... استوار است.
- فناوری آموزشی مانند هر فناوری دیگری با دو مولفه به هم پیوسته سرو کار دارد.
1- نرم افزارها شامل نظام ها، راه بردها، دستورالعمل ها-الگوها- روشها و... .
2- سخت افزارها، شامل رسانه ها، دستگاه ها، ابزار آلات و تجهیزات و... .
فناوری آموزشی از پیش به این نیازها نظر می افکند و راه حل ارائه می دهد.
در پایان می توان گفت:
آموزش و پرورش خلاق بر مبنای روان شناسی تربیتی و تنوع و مشارکت دانش پژوهان استوار است.
لازمه رسیدن به آموزش و پرورش خلاق دور شدن از روشهای سنتی آموزش و بکارگیری شیوه های باز مردم سالارانه در امر یادگیری و یاددهی است.
بجای انباشتن ذهن یادگیرنده از محفوظات، افکار آنان را به فعالیت واداشت و روش اندیشیدن را به آنها آموخت.
منابع: نشریه رشد معلم انتشارات آموزش و پرورش
مدیریت منابع انسانی دکتر اسفندیار سعادت
مدیریت منابع انسانی خانم دکتر نسرین جزینی